TMS 16 maddi duran varlıklar standardına göre; yedek parçaların muhasebeleştirilmesinde üç durum söz konusudur.
1- Bir işletmenin bir dönemden fazla kullanmayı beklediği önemli yedek parça ve yedek malzemeleri maddi duran varlık olarak değerlendirilir.
2- Yedek parça ve bakım malzemeleri sadece bir maddi duran varlık kalemiyle ilişkili olarak kullanılabiliyorsa, maddi duran varlık olarak değerlendirilir.
3- Herhangi bir maddi duran varlıkla ilişkili olmayan ve bir dönemden fazla kullanılmayan yedek parça ve bakım malzemeleri stoklarda izlenir ve kullanıldıklarında gelir tablosuna yansıtılır.
Vergi Usul Kanununa göre ise normal tamir ve bakım giderleri kapsamında alınmış olan yedek parçaların doğrudan giderleştirilmesi mümkündür. İktisadi kıymetin değerini artıran veya ömrünü uzatan yedek parçalar ise VUK’nun 313. maddesinde yer alan tutarı aştığı takdirde aktifleştirilmelidir.
Buna göre kapasite genişletmek yada iktisadi kıymet artırmak amacıyla yapılan giderler VUK’nun 272. maddesine göre ilgili iktisadi kıymetin maliyetine dahil edilmelidir. Bu kapsamdaki yedek parçaları asıl iktisadi kıymetten ayrı tutmak mümkün değildir.
VUK’nun 320. maddesinde; Amortisman süresinin kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlayacağı hükmü yer almaktadır.
Tesis makine ve cihazlarda amortisman ayrılabilmesi için söz konusu makinenin montajının yapılıp kullanıma hazır hale getirilmesi gerektiğine yönelik hesap uzmanları kurulu danışma komisyonu kararı mevcut. Ancak yedek parçalar ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
Kanaatimce yedek parçanın makineye takılmasına gerek olmadan, ihtiyatlılık gereği kullanıma hazır bulundurulduğu, bilanço ve envanter listesinde gösterilmeye başladığı dönemden itibaren itfa edilmeye başlanmalıdır.
Yedek parçalar ile ilgili olarak 10/04/2014 tarih ve 64597866-105[272-2014]-43 sayılı özelgede yer alan ifade aşağıdaki gibidir.
“…… şirketinizin işletmede kullandığı yedek parçaların ömürlerinin 1 yıldan fazla olması, yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunması ve değerlerinin 800 TL’yi aşması halinde amortismana tabi olacaklardır. Değeri 800 TL’yi (2014 İçin) aşmayan yedek parça niteliğindeki iktisadi kıymetler ise gider olarak kaydedilecektir.
Diğer taraftan, işletmede kullanılan tesis, cihaz ve makinelerin arızalanması durumunda yedek olarak kullanıma hazır halde bulunan iktisadi kıymetler, iktisadi kıymetin ilk alındığı sıradaki beklenen ömrünü uzatmak amacıyla yapılan giderler olduğundan, aktifleştirildikleri yıldan başlayarak iktisadi kıymet için belirlenen oran ve süreye göre amortismana tabi tutulacaklardır.”
Buna göre yedek parçalar için ayrı bir faydalı ömür sözkonusu olmayacak, hangi iktisadi kıymet için alındıysa, o iktisadi kıymet için belirlenen oran ve süreye göre itfa edilecektir.
Diğer bir önemli husus iktisadi kıymetin kalan ömrünün mü yoksa toplam ömrünün mü dikkate alınacağıdır. Kanaatimizce iktisadi kıymetin kalan ömrü dikkate alınmalıdır. Ancak iktisadi kıymetin faydalı ömrünü uzatacak nitelikte bir yedek parça için toplam ömrün dikkate alınması gerektiği yönünde görüşler de mevcuttur.
Vergi uygulaması açısından aktifleştirilen yedek parçanın birden fazla makinede kullanılmasının mümkün olması durumunda, Kullanılma ihtimali yüksek olan bir tanesinin dikkate alınabileceği kanaatindeyiz.
Yedek parçalar önceki yıllarda alınmış ve kullanılmadığı için amortismana tabi tutulmamış ise ilgili dönemlerde ayrılmayan amortismanlar için hak kaybedilmiş olacaktır. Bunlar gider yazılamayacaktır. Ancak kalan sürelerde amortisman ayrılabilecektir.
