Ücret pusulası (maaş bordrosu); işverenler ve uygulayıcılar açısından önemli bir yere sahip. Çünkü çalışanlar için ödenecek prim ve vergiler, ücret pusulasında yer alan bilgilere göre hesaplanıyor. Bu kapsamda ücret pusulasının usulüne uygun bir şekilde düzenlenmemesi durumunda işverenlerin ne gibi cezai yaptırımlara maruz kalabileceğini açıklayacağım.
Ücret pusulası nedir?
Ücret hesap pusulası; işçilerin ücret ve eklentileriyle kesintilerini görmeleri için onlara bir sureti verilen, düzenlenmesi kanunen zorunlu olan bir evraktır.
Ücret hesap pusulası düzenlemek zorunlu mu?
Ücret hesap pusulası İş Kanunu’nda kendine yer bulmuş bir kavramdır. Buna göre ücret hesap pusulası; işverenin işyerinde işçiye yaptığı ödemelerde ya da banka kanalıyla yaptığı ödemelerde işçiye verdiği ve ücret hesabını gösteren imzalanmış veya işyerinin özel işaretini içeren bir evraktır. İş Kanunu’nun 37. maddesi gereğince işverenlerin, ücret hesap pusulası düzenlemesi zorunludur. Bu kapsamda; işçiye ücret hesap pusulasının verilmesi ve bu pusulada ödeme günü ve ilişkili olduğu dönemiyle fazla çalışma, bayram ve genel tatil ücretleri, hafta tatili gibi asıl ücretin her türlü eklemelerinin ve vergi tutarı, sigorta primi, avans mahsupları, nafakalar ve icra gibi her türlü kesintinin ayrı ayrı gösterilmesi gerekir.
Ücretler bankadan ödeniyorsa ücret pusulası hazırlamak gerekir mi?
Özellikle 2008 yılından bu yana belirli sayıda işçi çalıştıran işverenlere ödemelerini banka aracılığıyla yapma zorunluluğu getirildiğinden bu yana birçok işyerinde maaşlar elden ödenmemekte ve işçilerin banka hesaplarına yatmaktadır. Bu durumda işverenlerin, ücret hesap pusulasının artık işlevini yitirdiğini düşündüğünü görüyoruz. Onlara göre ücret hesap pusulası, işçinin maaşını aldığına dair kanıtlayıcı bir evrak olup ücretler artık banka kanalıyla ödendiğine göre bu pusulayı düzenlemenin gereği kalmamıştır. Aslında bu düşünce tamamıyla yanlıştır. Yanlışlığı iki sebepten kaynaklanmaktadır. Bu sebepler, işverenlerin ücret hesap pusulasının işlevini yanlış yorumlaması ve mevcut kanun hükmüdür.
Ücret pusulasında neler bulunmalı?
Ücret pusulası hazırlanırken bazı bilgilerin yer alıp almadığının mutlaka kontrol edilmesi gerekiyor. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK), 4857 sayılı İş Kanunu (İK) ve 5510 sayılı Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda (SSGSSK) bu konu ayrı ayrı ele alınmıştır. Bu üç kanuna göre bordroda bulunması gereken asgari bilgiler aşağıda tabloda karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir.
| Ücret Pusulasında Bulunması Gereken Asgari Bilgiler |
213 VUK | 4857 İK | 5510 SSGSSK |
|---|---|---|---|
| İşçinin Adı Soyadı | x | x | |
| İlgili Olduğu Dönem | x | x | x |
| İşyerinin Sicil Numarası | x | ||
| Sigortalının TC Kimlik Numarası | x | ||
| Sigortalının Sosyal Güvenlik Sicil numarası | x | ||
| Çalışma Süresi | x | x | |
| Ücreti (aylık, haftalık, gündelik saat veya parça başı ücreti) |
x | x | |
| Fazla Çalışma Ücreti | x | ||
| Hafta Tatili Ücreti | x | ||
| Bayram Ücreti | x | ||
| Genel Tatil Ücreti | x | ||
| Diğer her türlü eklemeler | x | ||
| Sigorta Primi | x | ||
| Hesaplanan Vergi | x | x | |
| Avans Mahsubu | x | ||
| Nafaka Kesintisi | x | ||
| İcra Kesintisi | x | ||
| Her Çeşit Kesinti | x | ||
| Ücret Ödenen Gün Sayısı | x | ||
| Ödenen Ücret Tutarı Toplam | x | x | |
| Ödeme Günü | x | x | |
| İşveren (yetkili kişi) İmzası | x | x | |
| İşçinin İmzası | x | x |
Ücret pusulasının düzenlenmemesi veya eksik düzenlenmesinin hukuki sonuçları neler?
Yukarıda belirtmiş olduğumuz ücret bordrosunda yer alması gereken unsurlardan herhangi birini ihtiva etmeyen (imza şartı yönünden makbuz karşılığında veya banka kanalıyla yapılan ödemeler hariç) ücret tediye bordroları geçerli sayılmaz ve her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır. 2018 yılı için bu tutar 1.014,75 TL’dir. (5510 sayılı kanun mad. 102/5-e)
SGK tarafından yapılan denetimlerde bu şekilde bir tespitin yapılması halinde, her bir geçersiz ücret pusulası için aylık brüt asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanıyor. Kanunda her ne kadar düzenlenmeyen belge için ceza öngörülse de, düzenlenmesine rağmen belgenin işçi tarafından imzalı olmaması işçiye belgenin verilmediği anlamını taşıyacağı için ceza düzenlenebilir.
Ücret pusulasının düzenlenmeme cezası 2018 yılında her ay için 693 TL’dir. Bir yıllık tutar ise 8.316,00 TL’dir.
Hemen belirtelim ki yapılan denetimlerde ibraz süresi geçirildikten sonra incelemeye sunulan ve tümünün veya bir bölümünün geçersiz olduğu tespit edilen bordrolar yönünden, geçersizlik fiilleri için idari para cezası uygulanmaz. Bu durumda (ücret pusulalarının kısmen/tamamen ibraz edilmemesi veya hiç düzenlenmemiş olması hallerinde) aylık brüt asgari ücretin 12 katı tutarında idari para cezası uygulanır.
Yukarıda belirtilen tüm bilgileri içermesi gereken ücret pusulasını düzenlemeyen işveren idari ve hukuki cezalara maruz kalır. Maaşı bankaya yatan çalışanlar için ücret pusulası, maaşı bankaya yatmayanlar için (yasal zorunluluk dışında olanlar veya zorunlu olmasına rağmen elden ödeme yapanlar ) ücret pusulalarını çalışanlara imzalatmak zorundadır.
Kaynaklar:
– 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
– 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
– 6098 Sayılı Borçlar Kanunu
– Sosyal Güvenlik Kurumu, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
İsmail Gemici, Paraşüt
