1-GİRİŞ
Katma Değer Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinde, mükellefin Türkiye’de ikametgahının, işyerinin, kanuni ve iş merkezinin bulunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde, vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki verilmiştir. Maliye Bakanlığı bu yetkisini kullanarak fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde sorumluluk uygulamasını getirmiş ve 51, 53, 72, 73, 93, 95, 105 ve 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğleri çıkararak konuya ilişkin olarak gerekli düzenlemelere yer vermiştir. Bu makalede; fason hizmetlerin kapsamına, fason hizmetlerde KDV iadesine (Tevkifat dolayısıyla indirilemeyen KDV’nin iadesi/ Serbest bölgedeki hizmetler için yapılan fason hizmetlerde KDV iadesi) yer verilecek olup, daha sonra fason hizmetlere ilişin muhasebe kayıtları yapılacaktır.
2- TEVKİFATIN KAPSAMI
2.1- Fason, ticaret malzemesi marka sahibi tarafından karşılanarak başka bir firmaya yaptırılan mal, fason maldır. (www.tdk.gov.tr) Fason imalatın şartı, imal edilecek mal ile ilgili ana hammadde başta olmak üzere, hammaddelerin fason iş yaptıranlarca temin edilmesidir. Fason işlerde mamul bir bütün olarak imal ettirilebileceği gibi, üretim aşamaları itibariyle kısmi olarak fason iş yaptırılması da mümkündür. Örneğin; bir konfeksiyon firmasının pazarlayacağı gömleklerin kumaşını, kesimini, dikimini ayrı ayrı firmalara fason olarak yaptırması halinde her bir kısmi iş, tevkifat uygulaması kapsamına girecektir. Fason iş yapanların, başkalarına fason iş yaptırmaları, her iki fason iş bakımından tevkifat uygulamasına engel değildir. Örneğin, imal edip pazarladığı pantolonların bir kısmını fason olarak imal ettiren bir mükellef, aynı zamanda ihracatçı firmalara fason olarak erkek takım elbisesi imal ediyorsa, fason yaptırdığı pantolonlar için kendisi tevkifat uygulayacak, ihracatçıya yaptığı fason takım elbiseler için ise ihracatçı tarafından tevkifat uygulanacaktır. (Maliye Bakanlığı, 10.01.1996)
2.2- Çanta ve ayakkabı dışında deriden mamul giyim eşyasının fason işleri tevkifat uygulamasına tabidir. Bunların dışında kalan, ütüleme, çözgü, haşıl, dikim, kesim, kapitone, traşlama, zımpara, şardon, yakma, ram, nakış ve benzeri bütün işler de tevkifat uygulamasına tabidir.
2.3-Tekstil ve konfeksiyon sektöründeki boya, apre, baskı ve kasarlama işlerinde, boya ve kimyevi maddelerin işi yaptıranlar tarafından temin edilip, bu işleri yapanlara verilmesi halinde tevkifat uygulanacak olup, boya ve kimyevi maddelerin bu işleri yapanlar tarafından temin edilip kullanılması halinde tevkifat söz konusu olmayacaktır. Ancak, bu işler yukarıda sayılan boya, baskı, apre ve kasarlama işlerinin bir unsuru veya tamamlayıcısı olarak onlarla birlikte yapılıyorsa, aynı faturada gösterilmeleri kaydıyla bu işler tevkifat uygulaması bakımından boya, baskı, apre ve kasarlama hizmetleri gibi işlem görecektir.
2.4-Tekstil sektöründe tevkifat uygulamasının giyim eşyaları ile sınırlı olmayıp, perde, mobilya kumaşı, havlu, oto koltuk kumaşı, çuval ve benzerleri ile bunların imalinde kullanılacak iplik veya kumaşa verilen fason hizmetlerde de tevkifat uygulanacaktır. (Maliye Bakanlığı, 30.03.1996)
2.5- Basit usulde vergilendirilen mükelleflerce yaptırılan fason tekstil ve konfeksiyon işlerinde ve hurda metal alımlarında sorumluluk kapsamında tevkifat yapılmayacak olup, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin tevkifat kapsamına giren teslim ve hizmetlerinde ise, alıcılar tarafından tevkifat yapılmaya devam edilecektir. (Maliye Bakanlığı,2000)
2.6- Fason tekstil ve konfeksiyon hizmetlerinde uygulanacak olan tevkifat oranlarında zamanla değişiklikler meydana gelmiştir. Kısaca bu düzenlemelere yer verecek olursak; 51 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle, fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde, fason hizmet bedeli üzerinden hesaplanan katma değer vergisinin 2/3›ü oranında tevkifat yapılarak fason iş yaptıranlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilmekte iken, bu uygulama 01/07/2007 tarihinde yürürlüğe giren 105 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle ortadan kaldırılmış, ancak 05/01/2008 tarihinde yürürlüğe giren 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle fason tekstil ve konfeksiyon işlerinde tekrar tevkifat uygulamasına başlanılmış olup, bu tarih itibariyle fason tekstil ve konfeksiyon hizmetlerinde (1/2) oranında KDV yapılmaya başlanmıştır. Bir başka deyişle, 01/07/2007-05/01/2008 tarihleri arasında yapılan fason hizmetlerde tevkifat uygulanmaz iken, 05/01/2008 tarihinden sonra yapılan fason hizmetlerde ½ oranında tevkifat uygulanacaktır. Fason ve tekstil konfeksiyon işi yaptıran mükellefler, teslimler üzerinden yapmış oldukları tevkifatı 2 No.lu KDV beyannamesiyle takip eden ayın 24’üne kadar beyan edeceklerdir. Fason iş yaptıran firmaların, tevkif ettikleri ve 2 No.lu KDV beyannamesiyle beyan ettikleri KDV’lere ilişkin tahakkuk fişlerini fason işi yapanlara ulaştırmaları üzerine, bu KDV’ler indirim konusu yapılabilecektir. Fason tekstil ve konfeksiyon işi yapan firmalar, faturanın kesilmesi sırasında kendilerine ödenen 1/2 oranındaki KDV’yi 1 No.lu KDV beyannamesiyle beyan edeceklerdir.
3- FASON HİZMETLERDE KDV İADESİ
3.1- Tevkifat Uygulaması Nedeniyle İndirilemeyen KDV’nin İadesi: Tekstil ve konfeksiyon sektöründe yapılan fason işler dolayısıyla vergi tevkifatı uygulanan mükelleflere sadece kendilerine ait vergi ve SSK prim borçlarına mahsup suretiyle iade yapılabilmekte, 2.000 YTL’ yi aşmayan mahsuben iade talepleri inceleme raporu ve teminat aranılmaksızın yerine getirilmektedir (Mükelleflerin, işletmelerinde çalışanların ücretlerine ait gelir vergisi stopaj ve SSK prim borçlarına yönelik mahsuben iade taleplerinin miktara bakılmaksızın yerine getirilecektir).(Maliye Bakanlığı, 2005) Tekstil ve konfeksiyon işlerinde tevkifat uygulamasından doğan KDV alacakları, nakden veya mahsuben olsun sadece vergi inceleme raporu ile iade edilecektir. Bu bağlamda da iade istemi, vergi inceleme raporunun vergi dairesine intikal ettiği tarih itibariyle geçerlilik kazanacaktır. Nakden veya mahsuben iade için yeminli mali müşavir tasdik raporu geçerli değildir. (Maliye Bakanlığı, 2008) Fason olarak yaptırılan tekstil ve konfeksiyon işlerinde; hem tevkifat hem de indirimli oran uygulanması nedeniyle KDV iade alacağı doğabilir. Aynı işlem dolayısıyla, tevkifat ve indirimli oran uygulamaları nedeniyle KDV iade alacağı doğmuşsa, öncelikle tevkifattan doğan KDV alacağı iade edilmelidir.
3.2- Serbest Bölgedeki Hizmetler İçin Yapılan Fason Hizmetlerde KDV İadesi: Serbest bölgeler her ne kadar mali mevzuatın uygulanması bakımından gümrük dışı olarak kabul edilmişlerse de Türkiye siyasi sınırları içerisinde bulunmaları nedeniyle buralarda yapılan hizmetler veya buralarda faydalanılan hizmetler KDV’nin konusuna girmektedir. Katma Değer Vergisi Kanununun 17/4-ı maddesinde serbest bölgelerde verilen hizmetlerin KDV’den istisna olduğu hükme bağlanmış olup, söz konusu istisna, kısmi istisna niteliğindedir ve bu hizmetler nedeniyle yüklenilen vergilerin indirim veya iadesi söz konusu değildir. Bir diğer istisna ise 5766 Sayılı Kanun ile getirilmiş olup, söz konusu Kanun ile KDV Kanununun 11 ve 12. maddelerinde yapılan değişiklikle 06.06.2008 tarihinden itibaren serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fason hizmetler KDV’den istisna edilmiştir. Böylece serbest bölgelere verilen fason hizmetler tam istisna kapsamına alınmış olup, bu hizmetler nedeniyle yüklenilen vergilerin, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirilmesi, indirimin mümkün olmaması durumunda ise iadesi mümkün hale getirilmiştir. Fason hizmetlerden doğan KDV alacakları, hizmet ihracatına ilişkin esaslara göre yerine getirilecek olup, iade işlemi için aranan belgeler 110 Seri No.lu KDV Genel Tebliğde özel olarak düzenlenmiştir. 5- FASON HİZMETLERE İLİŞKİN ÖRNEK OLAY VE MUHASEBE KAYDI Tekstil işi ile uğraşan A Tekstil Anonim Şirketi satacağı pantolonların dikimi konusunda fason işi ile uğraşan B Giyim Limited Şirketi ile anlaşmıştır.
01.01.2010 tarihli 00001 nolu sevk irsaliyesinde2 şu kayıtların yer aldığını varsayalım.
1 – ) 1.500,00 metre Pamuklu Kumaş (Birim Alış Fiyatı : 8,00 TL)
2 – ) 500,00 metre Ceplik (Birim Alış Fiyatı : 4,00 TL)
3 – ) 1.100,00 adet Fermuar (Birim Alış Fiyatı : 1,00 TL)
Pantolonların üretimi tamamlandığında B Giyim Limited Şirketi (fasoncu), A Tekstil Anonim Şirketine fason işin bedelini aşağıdaki gibi fatura eder;
FASON PANTOLON DİKİMİ 1100 (adet) x 3TL = 3.300,00 TL
KDV % 8 = 264,00 TL
GENEL TOPLAM = 3.564,00 TL ½
KDV TEVFİKATI = 132,00 TL
TAHSİL EDİLECEK TUTAR = 3.432,00 TL
- A Tekstil Anonim Şirketinin kaydı:
————————————–/———————————————
710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 15.100
150 İlk Madde ve Mazleme Giderleri 15.100
150 01 Pamuklu Kumaş (1500 mt.) 12.000
150 02 Ceplik (500 mt.) 2.000
150 03 Fermuar (1100 ad.) 1.100
-İlk madde ve malzemelerin sevk irsaliyesi ile fasoncuya gönderilmesi
————————————–/———————————————
730 Genel Üretim Giderleri 3.300
191 İndirilecek KDV 264
320 Satıcılar 3.432
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 132
-Fason üretim dolayısıyla ortaya çıkan giderin ve tevkifatının kaydı-
————————————–/———————————————
151 Yarı Mamuller-Üretim 18.400
711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma 15.100
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma 3.300
– Henüz tam olarak mamul haline gelmeyen ancak direkt ilk madde ve malzeme ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin yansıtma kaydı-
————————————–/———————————————
711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma 15.100
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma 3.300
710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri 15.100
730 Genel Üretim Giderleri 3.300
-Yansıtma hesaplarının kapatılması-
————————————–/———————————————
152 Mamuller 18.400
151 Yarı Mamuller-Üretim 18.400
-Pantolon üretiminin tamamlanmasında yapılacak kayıt-
————————————–/——————————————–
- B Giyim Limited Şirketinin kaydı (Fasoncu):
—————————————/——————————————–
120 Alıcılar 3.432
600 Yurtiçi Satışlar 3.300
391 Hesaplanan KDV 132
-Pantolon dikimi nedeniyle elde edilen gelir-
—————————————/——————————————–
KDV tahakkukunda;
i-) Devreden KDV çıkması durumunda yapılacak kayıt;
Önceki dönemden devreden KDV = 125 TL (KDV devrinin olduğunu göstermek için yazılmış tutardır.)
Bu döneme ait indirilecek KDV = 225 TL (KDV devrinin olduğunu göstermek için yazılmış tutardır.)
İndirimler toplamı = 750 TL
Hesaplanan KDV= 132 TL
Tevkifat suretiyle kesilen KDV =132 TL
İade edilebilir KDV = 132 TL
————————————–/———————————————
391 Hesaplanan KDV 132
190 Devreden KDV 86
136 Diğer Çeşitli Alacaklar 132
136.00 Tevkifat nedeniyle iade alınacak KDV
191 İndirilecek KDV 225
190 Devreden KDV 125
-Dönem içinde devreden KDVsi çıkması durumunda KDV tahakkuku-
————————————–/———————————————
102 Bankalar 132
136 Diğer Çeşitli Alacaklar 132
-İade edilebilir KDV’nin tahsil edilmesi-
————————————–/———————————————
- ii) Ödenecek KDV çıkmaması durumunda yapılacak kayıt;
Önceki dönemden devreden KDV = 0 TL (Ödenecek verginin olduğunu göstermek için yazılmış tutardır.)
Bu döneme ait indirilecek KDV = 100 TL (Ödenecek verginin olduğunu göstermek için yazılmış tutardır.)
————————————–/———————————————
391 Hesaplanan KDV 132
191 İndirilecek KDV 100
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar 32
-Dönem içinde devreden KDVsi çıkmaması durumunda KDV tahakkuku-
————————————–/———————————————
SONUÇ:
Kelime anlamı olarak işletme dışındaki kişilere yaptırılan işlere “fason” denilse devergi uygulamaları açısından fason imalatın şartı, imal edilecek mal ile ilgili ana hammadde başta olmak üzere, hammaddelerin fason iş yaptıranlarca temin edilmesidir. 107 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğiyle fason tekstil ve konfeksiyon hizmetlerinde 05.01.2008 tarihinden itibaren (1/2) oranında KDV tevkifatı uygulanmakta olup, tekstil ve konfeksiyon işlerinde tevkifat uygulamasından doğan KDV alacakları, nakden veya mahsuben olsun sadece vergi inceleme raporu ile iade edilecek, yeminli mali müşavir tasdik raporu geçerli olmayacaktır. Ayrıca, 06.06.2008 tarihinden itibaren serbest bölgedeki müşteriler için yapılan fason hizmetler de KDV’den istisna edilmiştir.
KAYNAKÇA
http://www.tdk.gov.tr Maliye Bakanlığı (10.01.1996). Katma Değer Vergisi 51 No’lu Genel Tebliği.
Ankara: Resmi Gazete (22519 sayılı) Maliye Bakanlığı (30.03.1996). Katma Değer Vergisi 53 No’lu Genel Tebliği.
Ankara: Resmi Gazete (22596 sayılı) Maliye Bakanlığı (21.01.2000). Katma Değer Vergisi 73 No’lu Genel Tebliği.
Ankara: Resmi Gazete (23940 sayılı) Maliye Bakanlığı (03.07.2005). Katma Değer Vergisi 95 No’lu Genel Tebliği.
Ankara: Resmi Gazete (25864 sayılı) Maliye Bakanlığı (04.01.2008). Katma Değer Vergisi 107 No’lu Genel Tebliği.
Ankara: Resmi Gazete (26746 sayılı)
Fevzi BULUT* Oktay COŞGUN**
